Nederlands Dagblad
Niet alle slachtoffers blij met documentaire Zusters van de Goede Herder. ‘Maak er geen horrorverhaal van’
ACHTERGROND
Anita Suuroverste (71) moest als jonge vrouw dwangarbeid verrichten bij de Zusters van de Goede Herder. Toch is zij niet blij met de nieuwe documentaire Meisjes van de Goede Herder. Wat doe je als de kerk je zoveel leed aandoet? En wat draag je daarvan uit? Hoogleraar Jan van Dijk: ‘VPRO verdraait de zaak.’
Sanne Gerrits
dinsdag 4 juni 2024 om 02:00
Anita Suuroverste was een 'Meisje van de goede Herder'. Zij wilde niet verder procederen tegen de zusters en is dus niet gehoord. Zij gaat voor excuses, vergeving en herstel.
‘Wat er gebeurd is, is bekend. De vernederingen, dat je niks waard was, dat je niet kon leren, dat je nergens voor diende’, vertelt Suuroverste. ‘Mij is dat ook ooit wel gezegd: Ik zou nooit iets bereiken. Het strakke regime met isolatiecellen, dat is allemaal waar. Wat ze in de documentaire zeggen, dat weten we al. Het is al zo vaak verteld.’
Anita Suuroverste is voorzitter van de stichting Kinderdwangarbeid Meisjes Goede Herder (KMGH). Samen met de andere bestuursleden waaronder Joke Vermeulen vertegenwoordigen en ondersteunen ongeveer 250 vrouwen die door een jeugdzorgmaatregel of de kinderbescherming tot 1978 in de tehuizen van de Zusters van de Goede Herder terecht kwamen.
‘We zijn de afgelopen zes jaar intensief bezig geweest met deze zaak. We verzamelden steeds meer vrouwen om ons heen die last hadden van de trauma’s door hun verleden bij de zusters. We besloten om de overheid aan te spreken op haar betrokkenheid.’
excuses
De KMGH werd gehoord door kamerleden en er werd een debat georganiseerd met minister Sander Dekker. Hij stelde een onderzoek in, dat leidde tot de publiekelijke erkenning en excuses van de overheid, uitgesproken door Dekker.
‘Hij heeft echt naar ons vrouwen zelf geluisterd. De excuses hebben veel vrouwen goed gedaan. Soms heel oude vrouwen konden zich eindelijk weer ontspannen. Kinderen belden op dat hun moeder die altijd gespannen door het leven ging, eindelijk rust had gevonden’, vertelt Suuroverste.
‘Vroeger werd namelijk altijd de suggestie gewekt dat wij slechte meiden waren. Vrouwen durfden hun man en kinderen vaak niet te vertellen wat hun overkomen was. Daar hebben we veel aandacht aan besteed. Zij mochten horen dat wij de slachtoffers waren en zij de daders. Dat hadden ze heel erg nodig.’
Na de erkenning, de excuses en een financiële vergoeding van vijfduizend euro richtten de vrouwen hun pijlen op de zustercongregatie. ‘We wilden een excuus en we wilden zien dat ze het echt meenden. Daarom vroegen we de zusters een monument op te richten voor alle meisjes die onder de dwangarbeid geleden hebben.’ En zo geschiedde.
‘Wij kozen de weg van het herstel.’
Voor een kleine groep vrouwen was dit echter niet genoeg. Negentien vrouwen schreven zich in voor een juridische strijd tegen de zusters. De documentaire volgt hun spoor.
‘We wisten al jaren dat de documentaire gemaakt werd’, vertelt Suuroverste. ‘De makers ervan waren er ook bij toen minister Dekker zijn excuses aanbood, bijvoorbeeld. Wat ik jammer vind, is dat zij de meerderheid van de vrouwen, en ook ons als KMGH, bewust uit de documentaire hebben gehouden. Ik krijg nu boze telefoontjes van vrouwen die zich niet gehoord voelen’, vertelt ze. ‘Waarom doen wij hier niet aan mee?’ en ‘waarom draait de documentaire alleen om die drie vrouwen?’
betalen
‘En dan dat verhaal over de massagraven. Ik heb inmiddels het rapport van de gemeente Almelo gelezen en daar staat niets raars in over de begraafplaats. Maak er geen horrorverhaal van, de waarheid is al erg genoeg’, vindt Suuroverste.
De drie hoofdrolspelers uit de documentaire hebben een andere doelstelling als het KMGH. Zij willen dat de Goede Herder gaat betalen. ‘Wij als KMGH kozen de weg van het herstel. Het jarenlange juridische proces zagen de meeste vrouwen niet zitten. ‘We wisten ook dat de kans op slagen heel klein was. Ze wilden rust in hun leven en dat is nu ook gebeurd.’
Dat wil niet zeggen dat de vrouwen alles vergeten. ‘Maar op een gegeven moment, wordt vergeven ook een mogelijkheid. We zijn allemaal op leeftijd en willen dit in het laatste stukje van ons leven achter ons laten.’
De vrouwen hebben veel contact met elkaar via de sociale media en tijdens lotgenotendagen. ‘Vijf jaar geleden was het een en al treurnis. Vrouwen hadden last van angsten, ze durfden amper over hun ervaringen te praten. Nu is het bijna een feest om elkaar weer terug te zien. Er wordt gedanst, gelachen en onderling gepraat. Dat is voor mij een bewijs, dat het goed is wat we hebben gedaan.’
verdraaiing
‘Door onze herstelprocedure in de documentaire te negeren lijkt het net alsof het niets voorstelt wat we hebben bereikt,’ vindt juridisch adviseur van de KMGH, professor Jan van Dijk. Als deskundige op het gebied van victimologie werkte de Tilburgse hoogleraar mee aan de herstelprocedure van de 250 vrouwen. ‘Een volkomen verdraaiing van de werkelijkheid’, noemt hij de documentaire. ‘We hebben nog pogingen gedaan om wel gehoord te worden, maar daar zijn de makers niet op ingegaan.’
De juridische procedure die de enkele vrouwen zijn aangegaan, is sowieso kansloos, volgens de professor. ‘De zaak is totaal verjaard. De rechter heeft daar duidelijke uitspraken over gedaan.’
‘Zij willen een pittige documentaire maken, en verdraaien de zaak voor dat doel.’
Het groepje vrouwen dat procedeert ontstond tijdens een conflict binnen de KMGH met nog een andere juridische adviseur. ‘Zij heeft niet kunnen accepteren dat wij in onderhandeling gingen met de overheid en met de orde.’
Dat de VPRO hierin meegaan, noemt Van Dijk ‘onethisch’. ‘Zij willen een pittige documentaire maken, en verdraaien de zaak voor dat doel. Het is treurig voor de vrouwen die meedoen.’
minderheid
De congregatie Zusters van de Goede Herder vindt het volgens woordvoerder Jan-Willem Wits ‘lastig dat de indruk wordt gewekt dat de kleine minderheidsgroep uit de documentaire staat voor alle oud-pupillen’.
‘Er zijn verschillende routes, een minderheid heeft gekozen voor de juridische route. De meerderheid koos voor verzoening en afsluiting. We vinden het jammer dat in de documentaire niemand van die meerderheid aan het woord komt. Zij hebben nota bene aangeboden om over hun kant te vertellen.’
De congregatie heeft meegewerkt aan de documentaire, juist omdat de VPRO aangaf alle kanten te willen laten zien. ‘We willen dat er een evenwichtig beeld ontstaat zodat iedereen zijn eigen conclusies kan trekken’, zegt Wits namens de congregatie.
‘Ze hebben nooit gezegd dat het allemaal wel meeviel.’
Er is nog een ding waar Wits over valt. ‘Bij het verhaal over de anonieme graven in Almelo, krijg ik toch het gevoel dat dat gebruikt is voor PR-doeleinden.’ Er worden bijvoorbeeld vergelijkingen gemaakt met massagraven in Ierland. De feiten zoals die in het recente rapport van de gemeente Almelo naar buiten kwamen, tonen dat dat niet terecht is, zegt Wits.
‘Er is daar van alles mis gegaan met het ruimen van de begraafplaats. Maar het is niet zo dat de zusters daar de kinderen anoniem in hun graf hebben gestopt en dat is wel de indruk die de documentaire wekt.’
De zusters willen benadrukken dat hun excuses over hun gedrag in het verleden blijven staan. ‘Ze hebben nooit gezegd dat het allemaal wel meeviel. Je kunt discussie voeren over hoe mensen in die tijd omgingen met kinderen in de gesloten jeugdzorg.
Het blijft een verdrietig verleden. Het is mooi dat de zusters samen met 250 vrouwen dit een plekje hebben weten te geven. Ondertussen is het jammer dat dat met een kleine minderheid niet is gelukt.’